LUTY 2019 Spacerniak nr 18 powiat legionowski
TRASA: Łacha – Wierzbica – Serock – rez. Jadwisin – rez. Wąwóz Szaniawskiego – Borowa Góra - Zegrze - Zegrze Południowe [22 km]
Wybór trasy zainspirowała, ustanowiona w 2018 Odznaka Krajoznawcza PTTK Ziemi Serockiej. Aby ją zdobyć należy na terenie gminy Serock, odwiedzić 10 obiektów krajoznawczych, wskazanych w kanonie. Kanon wymienia ponad 60, jest z czego wybierać. Jedna całodniowa wycieczka pozwoliła na spełnienie wymagań. Wykorzystaliśmy głównie czerwony Szlak Północny Powiatu Legionowskiego [Wierzbica – Serock – Zegrze – Komornica 25 km] na odcinku od Wierzbicy do Borowej Góry. Po drodze malowniczo położone na wysokiej, narwiańskiej skarpie miasteczko Serock, dwa rezerwaty przyrody i największy na Mazowszu zbiornik wodny – Jezioro Zegrzyńskie popularnie nazywane Zalewem.
 |
| fragment tablicy informacyjnej UM Serock |
Start z Dworca Autobusowego Warszawa Zachodnia prywatnym busem jadącym do Popowa Kościelnego nad Bugiem. Podróż trwała niewiele ponad godzinę. Wysiedliśmy tuż za mostem na Narwi w miejscowości Łacha, zabudowanej domami letniskowymi. Wcześniej była to niewielka wioska położna na piaszczystych brzegach Narwi. Sytuację zmieniło powstanie Zalewu Zegrzyńskiego.
Wracamy na prawy brzeg Narwi mostem, który jest jednym z obiektów wymienionych w kanonie odznaki Ziemi Serockiej. Pierwszy most w tym miejscy powstał w l. 30 XIX wieku. Dotrwał do 1915 kiedy wysadzili go Rosjanie, szykujący obronę Twierdzy Modlin. Odbudowany już w wolnej Polsce w 1925. Prace finansowało Ministerstwo Robót Publicznych, wykorzystano częściowo elementy innych zniszczonych mostów m. in. z Grudziądza i warszawskiego Mostu Poniatowskiego. Przetrwał do wybuchu II wojny światowej, wysadzony 5 IX 1939. Obecny most zbudowano w l. 1956-58, stanowi fragment Drogi Krajowej nr 62 łączącej Strzelno w woj. kujawsko-pomorskim z Siemiatyczami w woj. podlaskim.
 |
| most w stronę Łachy |
Pochmurny, zimny poranek nie zachęcał do podziwiania widoków. Chłód potęgował mocno wiejący wiatr. Złapaliśmy kilka fotek na moście i szybko pomaszerowaliśmy do Wierzbicy.
 |
| widok na południe w stronę Serocka |
 |
| widok na północ |
Wierzbica do końca XVIII stanowiła własność biskupów płockich. W tutejszym dworze w 1810 odbył się ślub Kazimierza Małachowskiego, wówczas jeszcze pułkownika i Benigny Woyczyk, córki dzierżawcy majątku. Generał Kazimierz Małachowski (1765-1845) to postać niezwykła w dziejach Polski. Od 1786 zawodowy żołnierz, kanonier. Walczył u boku Tadeusza Kościuszki pod Racławicami i Maciejowicami, w armii Napoleona na San Domingo, nad Berezyną, w "bitwie narodów" pod Lipskiem, przez kilka dni wódz naczelny Powstania Listopadowego. Po zakończeniu służby wojskowej zamieszkał w Wierzbicy a w 1828 wykupił majątek na własność. Z powodu czynnego udziału w Powstaniu Listopadowym, we wrześniu 1831 wraz z rodziną wyemigrował do Francji a majątek skonfiskowały władze carskie. Przez pewien czas mieszkała tu siostra żony generała, Tekla z mężem kpt. Florianem Marczewskim, inżynierem służącym w Twierdzy Modlin. W 1832 w Wierzbicy przyszedł na świat, jeden z ich synów Witold, projektant i budowniczy tras kolejowych, działacz niepodległościowy, zesłaniec.
Niestety w Wierzbicy nie zachowały się dawne zabudowania dworskie. Jedynym śladem bogatej przeszłości jest murowana kapliczka wotywna wystawiona w 1863. W jej pobliżu znajdował się dawny dwór i folwark wierzbicki.
 |
| kapliczka z 1863, pozostałość po folwarku w Wierzbicy |
Kapliczka jest kolejnym obiektem z kanonu odznaki Ziemie Serockiej. Tu zaczyna się również Turystyczny Szlak Patriotyczny „Polski Walczącej”, którego tablice będą nam towarzyszyć na trasie.
 |
| tablica informacyjna szlaku "Polski Walczącej" |
Za znakami czerwonymi ruszyliśmy szeroką ulicą Pułtuską w stronę centrum Serocka. Do zbudowania obwodnicy w l. 2009-12, tędy sunęły sznury samochodów z Warszawy w kierunku Mazur. Wkroczyliśmy oficjalnie w granice miasta. Po chwili w lewo w niewielką ulicę Czeską. Na jej końcu znajduje się wejście na teren dawnego ośrodka wypoczynkowego Narew. Niestety ośrodek od lat jest nieczynny a brama zamknięta na głucho. W punkcie IT przy rynku dowiedzieliśmy się, że na teren ośrodka da się wejść idąc ścieżką wzdłuż brzegu Narwi. Istnieje też mniej oficjalny sposób. Trzeba podejść od ul. Na Skarpie, znaleźć dużą dziurę w płocie i wyraźną ścieżkę przez zarośla. Dlaczego warto tam zajrzeć? W tym miejscu znajdował się dawniej cmentarz żydowski.
 |
| pomnik-lapidarium na terenie dawnego cmentarza żydowskiego |
Cmentarz powstał w l. 20 XIX wieku na granicy wsi Wierzbica dzierżawionej przez gen. Kazimierza Małachowskiego a miastem Serock. W 1939 ludność żydowska stanowiła połowę mieszkańców miasta. Po wybuchy II wojny światowej Serock włączono do III Rzeszy a cmentarz zniszczono około 1940. Niemcy wykorzystali część macew do budowy schodów i tarasu na grodzisku "Barbarka". W 1 poł. lat 90 XX wieku z inicjatywy lokalnego historyka Sławomira Jakubczaka i władz gminnych, pozostałości macew oczyszczono i przeniesiono w okolice dawnego cmentarza. W 2014 dla upamiętnienia społeczności żydowskiej Serocka zachowane fragmenty wykorzystano przy budowie pomnika lapidarium.
 |
| zachowane fragmenty macew |
Wracamy do ulicy Pułtuskiej. Po prawej stronie mijamy stadion sportowy miejscowego klubu Sokół Serock. To kolejne miejsce z ciekawą historią. Korona stadionu, na której umieszczono trybunę to pozostałość po fortyfikacjach z czasów napoleońskich. Tak jak nasi przodkowie zakładając u zbiegu Narwi i Bugu gród również Napoleon docenił położenie miasta. Rozkazał zbudowanie w Serocku twierdzy. Prace prowadzono w l. 1807–11 do czasu przyznania twierdzy Modlin wiodącej roli w systemie obronnym. Serocką twierdzę przeznaczono do zadań pomocniczych. Na przeciwko stadionu przy posesji Pułtuska 70, stoi niepozorny metalowy krzyż na betonowym postumencie. Pochodzi z 1826 i dawniej wyznaczał umowną granicę miasta.
Obok Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika. Obecną formę uzyskała podczas przebudowy pod koniec l. 60 XX wieku. Pierwotnie zbudowana w 1928 przy dużym wysiłku lokalnej społeczności. Nosiła imię Romualda Traugutta, była dumą mieszkańców. W jej murach, w maju 1930, witano prezydenta Ignacego Mościckiego, który odwiedził Serock podczas tygodniowego objazdu miast województwa warszawskiego. Po drugiej stronie ulicy Pułtuskiej barwne murale ozdabiające osiedle bloków.
Mijamy budynki szkolne i wchodzimy na Trakt Księcia Janusza, który ma formę skweru. W jego centralnej części posadzono dwa pamiątkowe dęby, w 2017 Drzewo 600-lecia a w 2018 Drzewo Niepodległości.
 |
| Trakt Księcia Janusza |
Z traku schodzimy w stronę rzeki ulicą Napoleońską wzdłuż wyraźnego wału. To kolejna pozostałość czasów napoleońskich. Tędy biegła droga łącząca koszary górne i koszary dolne.
 |
| Trakt Napoleoński |
Na dole krzyż, obecnie murowany, wyremontowany w 2009. Wcześniej stał tu drewniany krzyż choleryczny, karawaka. Wystawiony w 1915 w okresie epidemii cholery. Dochodzimy do brzegu Narwi na pustą o tej porze roku plażę miejską.
 |
| molo zbudowane w 2006, przeszło generalny remont w 2016 |
 |
| schody do górnej części miasta |
Nad nami góruje bryła świątyni. Stromymi schodami wchodzimy na teren kościelny.
Kościół Zwiastowania NMP to jeden z cenniejszych zabytków gotyckich na Mazowszu. Ufundowany przez ostatnich książąt mazowieckich Janusza i Stanisława. Prace rozpoczęto w latach 20 a ukończono pod koniec XVI wieku. Zbudowany z czerwonej cegły, posiada ciekawą formę. Od frontu kwadratowa wieża wysokości świątyni wraz z nawą przykryta wspólnym dachem. Wieże flankują dwie strzeliste, okrągłe baszty. Serocki kościół trudno pomylić z innymi gotyckimi świątyniami Mazowsza.
Tuż obok kościoła w drewnianym budynku dawnej szkoły mieści się Izba Pamięci i Tradycji Rybackich. Otwierają za pół godziny dlatego najpierw idziemy na rynek. Serock otrzymał prawa miejskie w 1417 z rąk księcia Janusza I, wielkiego reformatora polityki gospodarczej księstwa. Janusz I lokował na Mazowszu 24 miasta, podjął decyzję o przeniesieniu stolicy z podupadającego Czerska do Warszawy. Układ serockiego rynku pochodzi z czasów lokacji.
 |
| współczesny ratusz i fragment bruku z XIX wieku |
Dzisiejszy wygląd zawdzięcza pracom przeprowadzonym w l. 90 XX wieku. Zabudowano część pierzei rynku nowymi kamienicami, odrestaurowano część istniejących. Ponownie zbudowano ratusz, nadając mu neoklasyczną bryłę. Na części powierzchni placu zachowano oryginalny bruk z poł. XIX wieku.
 |
| jedna z przedwojennych kamienic (Rynek 5) |
Z rynku wychodzimy ulicą 11 listopada. W tym rejonie stała synagoga serocka a w czasie okupacji znajdował się obóz pracy. Skręcamy w lewo w ulicę Pułtuską. Przy następnej przecznicy Dom Handlowy „Wodnik” z ciekawym zdobieniem. To kolejny punkt na szlaku patriotycznym. W tym miejscu stała kamienica, w której 6 IX 1939 podczas nalotu na miasto, ukrywało się ponad 100 osób pochodzenia żydowskiego. Jedna z bomb zniszczyła kamienicę. Zginęło ponad 50 osób w tym właściciel Jakow Rosenberg z rodziną.
 |
| DH "Wodnik" |
Ulicą Kościuszki wracamy w stronę rynku, przy numerze 6 kolejny mural. Upamiętnia 600-lecie nadania praw miejskich.
Wracamy do Izby, która jest już otwarta. Drewniany budynek pochodzi z 2 poł. XIX wieku, pełnił rolę szkoły. Po częściowym spaleniu został odbudowany w 1898 i przeznaczony na cele mieszkalne. W 2014 dzięki funduszom unijnym został wyremontowany. Wnętrza przebudowano na potrzeby muzealne. Dziś to siedziba Izby Pamięci i Tradycji Rybackich. Prezentuje w nowoczesnej formie historię miasta i regionu. |
| Izba Pamięci i Tradycji Rybackich |
 |
| kopia aktu lokacji Serocka |
Obok Izby urządzono miejsce odpoczynku ozdobione muralem, przedstawiającym w datach, historię miasta.
 |
| mural "Rodowód" z najważniejszymi datami w historii miasta |
Z ul. św. Wojciecha, patrona Serocka, schodzimy po schodkach do wąwozu. Jego dnem biegnie wyłożona kostką alejka, która prowadzi do grodziska „Barbarka”.
Na wzgórzu w XI – XIII znajdował się gród przy którym powstała osada targowa, dzisiejsze miasto.
 |
| makieta grodziska |
 |
| zbieg rzek, Bug łączy się z Narwią, widok z grodziska |
Ulicą Radzymińską wracamy do szlaku czerwonego, do ulicy Pułtuskiej. Po lewej kolejny ciekawy zabytek (ul. Pułtuska 13–15). Zespół budynków dawnego zajazdu pocztowego z 1 poł. XIX wieku. Mimo przebudowy m.in. rozebrano jedną z dwóch bram łączących boczne skrzydła z głównym budynkiem, zachował zabytkowy charakter.
 |
| dawny zajazd pocztowy |
Szlak oddala się od centrum miasta ulicą Pułtuską. Na skwerze w rozwidleniu ulic Wyzwolenia i Warszawskiej pomnik przyrody, głaz narzutowy. Granitognejs o obwodzie 750 cm i wysokości 120 cm.
Idziemy za znakami ulicą Wyzwolenia, w kierunku cmentarza parafialnego. Pod numerem 31 kolejny obiekt z kanonu odznaki Ziemi Serockiej. Zbudowana w 1931 willa dr Bocka obecnie Ośrodek Towarzystwa Przyjaciół Dzieci.
Doktor Konrad Bock był znanym, serockim lekarzem prowadzącym praktykę w mieście od 1921. Po wybuchu wojny, mimo posiadania niemieckich korzeni, odmówił współpracy z okupantem. Więziony na Pawiaku, został rozstrzelamy w 1943. Jego dwaj synowie byli oficerami rezerwy Wojska Polskiego. Obaj również nie przeżyli wojny. Ryszard, więzień Starobielska został zamordowany w Charkowie a Lubomir służący w lotnictwie, zginął w czasie lotu bojowego. Po wojnie w budynku mieścił się Ośrodek Zdrowia i izba porodowa. W l. 1953-55 kierownikiem ośrodka był Stefan Hubicki, lekarz, generał brygady, przed wojną Minister Pracy i Opieki Społecznej.
 |
| anioł - nagrobek rodziny Burlińskich |
 |
mogiła żołnierzy września 1939, z tyłu mogiła saperów, którzy zginęli w 1945 przy rozminowywaniu miasta |
PS. Bogatym źródłem informacji o mieście i gminie Serock jest dostępny na stronie internetowej miasta: "Serocki Miejscownik " - krajoznawczo turystyczny przewodnik po gminie oraz strona: szlak.powiat-legionowski.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz